بازار آتی کالا

بازار آتی کالا بازاری است که در آن طبق قرارداد، فروشنده و خریدار یک کالا متعهد می‌شوند در سررسید معین (در آینده)، مقدار مشخصی از آن کالا را با استانداردهای از قبل تعیین‌شده و با قیمت توافق‌شده معامله کنند. به بیان دیگر تمامی توافق‌ها در زمان حال، اما معامله در زمان آینده صورت می‌گیرد.
فرض کنید قصد دارید ۳ ماه آینده کالایی را خریداری کنید، اما در حال حاضر مبلغ کافی برای خرید آن کالا را ندارید و از طرف دیگر نگران هستید که قیمت کالای مورد نظرتان تا ۳ ماه آینده رشد قیمت داشته باشد و مجبور شوید در آن زمان به قیمت گران‌تری آن را خریداری کنید.
از طرف دیگر فرض کنید که اکنون محصولی دارید و می‌خواهید ۳ ماه آینده آن را بفروشید، اما نگرانید که قیمت آن کاهش یابد.
در چنین مواقعی چه می‌کنید؟
قرارداد آتی کالا این امکان را برای شما فراهم می‌کند که بتوانید کالایی را در حال حاضر و با یک قیمت مشخص و برای زمانی معین در آینده خریداری کنید یا بفروشید.

بدون آنکه هزینه آن را در زمان عقد قرارداد پرداخت کنید و بدون آنکه اکنون آن کالا را داشته باشید می‌توانید آن را بفروشید.

 

محصولات قابل خرید و فروش در بازار آتی کالا

 

            نقره                            پسته                          زیره سبز                  زعفران رشته‌ای بریده ممتاز (نگین)    

 

 زعفران رشته‌ای درجه یک (پوشال معمولی)

 

فعالین بازار آتی کالا

افرادی که در بازار آتی فعالیت می‌کنند در سه دسته زیر قرار می‌گیرند:

• افرادی که قصد دارند در آینده کالایی را خریداری کنند و نگران افزایش قیمت آن هستند.
• افرادی مانند کشاورزان که در آینده قصد فروش کالای خود را دارند و نگران کاهش قیمت آن هستند.
• اشخاصی که نه قصد خرید کالا را در آینده دارند و نه در حال حاضر کالایی برای فروش دارند و صرفا می‌خواهند با پیش بینی صحیح تغییرات قیمت‌ها، در این بازار سود به دست آورند.

اصطلاحات بازار آتی

اهرم مالی : در بازار آتی با یک سپرده اولیه اندک می توان معادل کل ارزش دارایی تعهد شده، کسب سود یا زیان نمود.

  At risk: کسی که موجودی حساب عملیاتی آن کمتر از وجه تضمین اولیه شود.

Margin call: کسی که موجودی حساب عملیاتی آن کمتر از حداقل وجه تضمین شود

مشخصات قراردادهای آتی :

• دارایی پایه: قیمت قراردادهای آتی از یک دارایی که به آن دارایی پایه می‌گویند، مشتق می‌شود. به همین دلیل نیز قراردادهای آتی را یکی از ابزارهای بازار مشتقه می دانند. مثلا قراردادهای آتی می‌توانند بر روی محصولات کشاورزی منتشر شوند که در این صورت آن محصول کشاورزی، دارایی پایه قرارداد آتی نامیده می‌شود.
• موقعیت تعهدی خرید/ فروش: موقعیت تعهدی است که مشتری با اتخاذ آن، متعهد به خرید/فروش سهم پایه در سررسید قرارداد با قیمت توافق شده میشود.
• موقعیت تعهدی باز :موقعیت تعهدی است که مشتری نسبت به ایفای تعهدات موضوع آن همچنان ملتزم است 
• تاریخ سررسید: همان روز موعودی است که معامله انجام می‌شود. امکان انجام معامله در تاریخی به جز تاریخ سرسید وجود ندارد.
• اندازه قرارداد: حجمی از دارایی که در هر قرارداد معامله می‌شود را گویند. مثلا در قرارداد آتی زعفران حجم هر قرارداد ۱۰۰ گرم می‌باشد. اگر خریدار ۵ قرارداد آتی زعفران را بخرد در واقع ۵۰۰ گرم زعفران خریده است.
• گواهی آمادگی تحویل: سندی است که در تا زمان سررسید (از سه روز کاری قبل از روز سررسید تا یک ربع پس از پایان معاملات روز آخر معاملات)توسط خریدار و فروشنده "قرارداد آتی" و به منظور آگاهی اتاق پایاپای از آمادگی وی جهت تحویل کالا در قالب فرمهای بورس ارائه میگردد.

• وجه تضمین: وجهی است که از طرفین قرارداد آتی برای جلوگیری از امتناع از انجام قرارداد آتی، در قالب شرط ضمن عقد، دریافت میشود که میزان آن در مشخصات هر قرارداد آتی تعیین میشود. در طول دوره قرارداد(حتی در صورت تغییر در قیمت سهم پایه) این مبلغ ثابت باقی میماند. در بورس تهران وجه تضمین اولیه حدود 20 درصد ارزش قرارداد با قیمت پایه اولین روز معاملاتی است که اهرمی 5 برابری را ایجاد میکند. البته این نسبت در طول دوره قرارداد به علت تغییرات قیمت آن محصول، دستخوش تغییر شده و میتواند درجه اهرم را کاهش یا افزایش دهد.
• قیمت تسویه روزانه: این عدد میانگین قیمت معاملات انجام شده برای هر قرارداد در نیم ساعت پایانی آخرین جلسه معاملاتی در هر روز است. قیمت تسویه روزانه به عنوان مبنای قیمت برای معاملات روز بعد استفاده می‌شود. این عدد را می‌توان معادل قیمت پایانی در بازار اوراق بهادار در نظر گرفت.
• حد نوسان قیمت روزانه: میزان نوسان مجاز قیمت در هر روز معاملاتی ۵٪  قیمت تسویه روز قبل می‌باشد. در نتیجه امکان ثبت سفارش با قیمتی بالاتر یا پایین‌تر از این محدوده وجود ندارد.

سقف مجاز موقعیتهای هر یک از اشخاص حقیقی و حقوقی و بازارگردان:

محصول	زعفران نگین	زعفران پوشال	پسته	زیره	نقره
اشخاص حقیقی	1000	500	100	100	500
اشخاص حقوقی	1000	500	100	100	500
بازارگردان	1000	1000	500	500	1500

 

زمان انجام معاملات آتی

بازار آتی در یک دوره پیش گشایش 30 دقیقه ای تشکیل شده و سپس حراج تک قیمتی و پس از ان حراج پیوسته از ساعت 10:30 تا 15 همه روزه از شنبه تا پنجشنبه

در انتهای جلسه معاملاتی دوره پایانی معاملات شروع می شود طی آن ورود سفارش جدید و یا ابطال سفارشاات امکانپذیر نمیباشد و صرفاً سفارشاتی که با تغییر قیمت، شرایط برابری قیمت خرید و فروش را احراز میکنند، در ان دوره اجرا میشوند.( در سمت خرید افزایش قیمت و در سمت فروش کاهش قیمت)

 

عوامل موثر بر معاملات

قیمت جهانی اونس طلا

قیمت تبدیل دلار به ریال

خبرهای اقتصادی ، سیاسی ایران

 

مزایای بازار آتی کالا

• پوشش ریسک

بدون نگرانی از کاهش یا افزایش قیمت در بازار آتی کالا سرمایه‌گذاری کنید. پوشش ریسک به معنی حداقل کردن یا از بین بردن ریسک ناشی از نوسانات قیمت است.

• کارمزد اندک معاملات و معافیت مالیاتی

کارمزد معاملات قراردادهای آتی بسیار کمتر از معاملات سهام است. این ویژگی برای افرادی که صرفاً قصد سرمایه‌گذاری در بازار آتی کالا را دارند بسیار برجسته است.

• دارای اهرم مالی

با توجه به مکانیزم اخذ وجه تضمین در ابتدای ورود به قرارداد آتی که تنها درصدی از ارزش معامله است، می‌توانید بدون داشتن مبلغی به اندازه ارزش کالای مورد نظر، آن را معامله کنید و از بازدهی آن بهره‌مند شوید.

• بازاری دو طرفه

چه قیمت‌ها افزایش یابند و چه کاهش، با پیش‌بینی صحیح می‌توانید در این بازار سود کسب کنید. در واقع برخلاف معاملات سهام که تنها از افزایش قیمت آن می‌توانید سود کسب کنید، در بازار آتی کالا اگر پیش‌بینی کاهش قیمت یک کالا را در آینده دارید، می‌توانید با ورود به موقعیت فروش سود کسب کنید.

• تسویه حساب روزانه

به منظور کاهش ریسک عدم ایفای تعهدات، سود و زیان مشتریان در پایان هر روز معاملاتی به حساب آن‌ها منظور می‌شود. همچنین درصدی از «وجه تضمین لازم»، تحت عنوان «حداقل وجه تضمین» تعریف می‌شود و اگر مقدار وجه تضمین (ناشی از زیان روزانه) به این مقدار برسد، به فرد هشدار داده می‌شود تا وجه خود را به اندازه اختلاف «وجه تضمین لازم» و«حداقل وجه تضمین» افزایش دهد.

 

سوالات متداول

قرارداد آتی کالا چیست؟

قراردادی است که طی آن خریدار متعهد می‌شود در سررسید تعیین شده تعداد معینی از کالای مورد معامله را به قیمتی که در زمان انعقاد قرارداد تعیین می‌شود بخرد و در مقابل فروشنده متعهد به فروش (تحویل) آن کالا در سررسید می‌شود. در این قرارداد طرفین باید مبلغی را برای تضمین انجام تعهد در حساب عملیاتی خود داشته باشند.

آربیتراژ چیست و چگونه از آن می‌توان سود به دست آورد؟

خرید و فروش هم‌زمان یک کالا برای کسب سود از تفاوت قیمت در دو بازار فیزیکی و آتی آربیتراژ گفته می‌شود. به عبارتی سود آربیتراژی زمانی ایجاد می‌شود که یک کالای مشابه در دو بازار مختلف عرضه می‌شود اما قیمت های یکسانی ندارد. به عنوان مثال می‌توان زعفران را در بازار فیزیکی خریداری کرد و در بازار آتی با قیمت بالاتری فروخت و از این اختلاف قیمت سود کسب کنیم.

منظور از ویژگی اهرم مالی قراردادهای آتی چیست؟

با توجه به مکانیزم اخذ وجه تضمین در ابتدای ورود به قرارداد آتی که تنها درصدی از ارزش قرارداد است، نیازی نیست سرمایه‌ای به اندازه ارزش معامله داشته باشید، بلکه می‌توان با داشتن سرمایه‌ای به مراتب کمتر، وارد قرارداد آتی یک دارایی با ارزش چند برابری شد و از بازدهی آن استفاده کرد.

مدارک لازم برای اخذ کد معاملاتی آتی کالا چیست؟

برای گرفتن کد آتی باید هنگام مراجعه حضوری به شعب کارگزاری بانک انصار شناسنامه، کارت ملی و یک گواهی مدرک تحصیلی (حداقل دیپلم) را به همراه داشته باشید. پیش‌نیاز گرفتن کد آتی، داشتن کد بورسی است. پس از انجام ثبت نام و تکمیل مدارک مورد نیاز، اطلاعات شما به بورس کالا ارسال می‌شود و بعد از تایید توسط بورس کالا، فرم‌های دیگری صادر می‌شود که مجددا جهت امضا باید به شعبه کارگزاری مراجعه کنید.

چه حساب‌هایی برای اخذ کد آتی کالا مورد نیاز است؟

برای انجام معاملات آتی به دو حساب بانکی نیاز است. یکی از حساب‌ها به نام مشتری و در اختیار بورس کالاست و دیگری حساب شخصی مشتری برای برداشت وجه است. اگر قصد دارید در بانک "ملت" حساب باز کنید، قبل از مراجعه به شعبه کارگزاری بانک انصار یک حساب "کوتاه مدت عادی" و یک حساب "قرض الحسنه (یا جاری)" افتتاح کنید. ضمناً این نکته را به خاطر داشته باشید که حساب "کوتاه مدت عادی" در اختیار بورس کالا قرار می‌گیرد و هیچ استفاده شخصی‌ نمی‌توان از این حساب کرد.
ولی اگر می‌خواهید در بانک "سامان" حساب باز کنید، ابتدا به شعبه کارگزاری بانک انصار مراجعه کنید و پس از دریافت نامه‌ی معرفی به بانک سامان برای افتتاح حساب به این بانک مراجعه کنید.

چگونه کد آتی خود را به کارگزاری بانک انصار منتقل کنم؟

اگر قصد دارید کد معاملاتی آتی خود را از یک کارگزاری (مبدا) به کارگزاری بانک انصار (مقصد) منتقل کنید، با مراجعه به کارگزاری مبدا فرم "انتقال کد معاملاتی آتی" را درخواست کنید و آن را به یکی از شعب کارگزاری بانک انصار تحویل دهید.

وجه تضمین اولیه و حداقل وجه تضمین چیست؟

برای انجام معاملات آتی به علت ماهیت تعهدی این معاملات باید مبلغی به عنوان وجه تضمین در حساب مشتری واریز شده باشد. این مبلغ وجه تضمین اولیه است که به محض انجام معامله و باز شدن موقعیت تعهدی، در حساب مشتری بلوکه می‌شود. حداقل وجه تضمین نیز ۷۰ درصد وجه تضمین اولیه است که موجودی مشتری در هنگام ضرر کردن نباید کمتر از این مبلغ باشد. در صورتی که موجودی مشتری به کمتر از ۷۰ درصد وجه تضمین برسد اخطاریه "مارجین کال" را دریافت می‌کند که در اینصورت ملزم به افزایش موجودی یا بستن موقعیت تعهدی خود می‌شود.

با توجه به تغییرات روزانه قیمت دارایی پایه قرارداد آتی، آیا وجه تضمین تغییری می‌کند؟

با توجه به اینکه قیمت‌های مبنای تسویه روزانه (Settlement Price) و به تبع آن ارزش معاملات به صورت روزانه تغییر می‌کنند، وجه تضمین اولیه نیز به صورت روزانه به‌روزرسانی می‌شود و سود یا زیان ناشی از قرارداد نیز به صورت روزانه محاسبه و در حساب ودیعه افراد منظور می‌شود که به این مکانیزم، تسویه حساب روزانه یا Daily Settlement گفته می‌شود.

واریز وجه برای انجام معاملات به چه شکل است؟

قبل از انجام معاملات ابتدا باید مبلغ وجه تضمین را به حساب در "اختیار بورس" واریز کرده و سپس با ورود به سامانه آنلاین معاملات آتی روی گزینه "به روز رسانی حساب" را کلیک کنید.

چگونه وجه آزاد خود را برداشت کنم؟

پس از بسته شدن موقعیت‌های باز آتی چنانچه قصد دارید وجه آزاد خود را از "حساب در اختیار بورس" برداشت کنید، کافیست با شماره تلفن واحد آتی کالا تماس بگیرید و تقاضای وجه خود را ثبت نمایید. بهتر است هربار قبل از درخواست وجه، روی گزینه "به روز رسانی حساب" کلیک کنیم که سامانه آنلاین آخرین موجودی بانک را نشان دهد.

مکانیزم تحویل کالا در قراردادهای آتی به چه صورت است؟

وقتی قرارداد آتی به زمان سررسید خود نزدیک شود، از طرف بورس به فردی که موقعیت فروش دارد یک بازه زمانی تحویل اعلام می‌شود. این فرد باید در بازه زمانی اعلام‌شده کالا را تحویل دهد و پولی که در زمان شروع قرارداد توافق شده بود را از فردی که موقعیت خرید دارد دریافت کند.